reyfari

Dýrið gengur laust

 

Stefán Máni heldur sig við glæpi úr undirheimum Reykjavíkur í nýrri bók sem nefnist Nautið. Titillinn tengist m.a. Chicago Bulls-fána, gróteskri senu þar sem saklausu nauti er slátrað og örlögum mesta illmennisins í sögunni auk þess sem karlpersónurnar yfirleitt eru ansi tuddalegar. Sagan gerist að stórum hluta á landsbyggðinni og þar eru sömuleiðis framdir glæpir, s.s. sifjaspell, hópnauðgun og sálarmorð.

Obeldið er alls staðar í sögunni og margar persónur eru hressilega stangaðar, s.s. smákrimminn Ríkharður, Hanna sem þarf að þola hroðalegri meðferð en lengi hefur sést í íslenskum bókmenntum og Óskar, léttvangefinn  strákur, sem býr við illt atlæti á afskekktum sveitabæ.

Það er ekki vert að gefa of mikið upp um söguþráðinn en sagan er krassandi og hreinlega hrollvekjandi allan tímann. Styrkur hennar liggur í hraðri frásögn, tíðum senuskiptingum í tíma og rúmi og trúverðugum persónum sem allar hafa sinn djöful að draga.

Persónurnar eru allar ógeðfelldar, ýmist fíklar eða vondar manneskjur eða hvort tveggja. Óskar er óvenjuleg persóna sem hefði getað þegið örlítið meiri alúð af hendi höfundar. Hann er algjör steríótýpa, góður risi sem óvart drepur köttinn, og minnir aðeins of mikið á Lenny úr skáldsögu Steinbecks, Músum og mönnum. Karlarnir eru allir ofbeldisseggir og kvenpersónurnar eru fórnarlömb sem þola ofbeldið af fálæti eða varnarleysi.

Í frásögninni miðar allt  í átt að meiri ógæfu og spennan er gífurleg. Fyrirboði um ógn og dauða er undirstrikaður með óreglulegu og feitletruðu „tikk takki“ – sem er kannski fulldramatískt. Ítarlegar og raunsæislegar lýsingar á umhverfi skapa andrúmsloft  þar sem eitthvað illt er sífellt í aðsigi og voðinn gefinn í skyn, eins og í stofunni sem hér er lýst en þar mætir ein sögupersónan grimmum örlögum:

„Stofan er lítil og ofhlaðin húsgögnum, skrautmunum og grænum plöntum sem allar eru ofvaxnar, teygja sig  til allra átta og varpa kræklóttum skuggum á ljósgula veggina – engu líkara  en herbergið sé fullt af lappalöngum risakóngulóm sem grafkyrrar bíða þess að hann loki augunum, þá stökkva þær af stað og spýta í hann eitri. Húsgögnin eru gömul og lúin, úr tekki og lökkuðum viði, heklaðir dúkar á borðunum, slitið flauelsáklæði á stólunum og sófanum. Á veggjunum eru plattar, myndir og alls konar drasl sem klifurjurtirnar skríða eftir og hanga á. Þykkt teppi á gólfinu, lykt af ryki og tekkolíu í loftinu (117-118)

Stefán Máni er á kunnuglegum slóðum í þessari bók, hægt er að ganga að honum vísum með vel byggða og óhugnanlega sögu þar sem smákrimmar og steratröll rífa kjaft, allt veður í dópi og druslum og dýrið gengur laust. Nýjustu fréttir eru þær að sjónvarpsþáttaröð sé í bígerð eftir sögunni. En það er langt í það, lesið bókina fyrst.

Spennusaga

Sögur, 2015

234 bls

 

Birt í Kvennablaðinu, 21. des. 2015

Svalar seríubækur

Mamma, pabbi, barn er bók númer tvö í svokallaðri Hammerbyseríu eftir sænska rithöfundinn Carin Gerhardsen (f. 1962). Fyrsta bókin er Piparkökuhúsið sem kom út á íslensku 2014 og fjallað var um hér í Kvennablaðinu. Serían samanstendur af átta bókum um erfið og flókin störf harðsnúins lögregluteymis í Hammerstad, í suðurhluta Stokkhólms.

Mamma_babbi_barn-175x272

Carin Gerhardsen er nú einn af þekktustu glæpasagnahöfundum á Norðurlöndunum. Hana hafði lengi dreymt um að skrifa og var tilbúin með handrit að þremur bókum þegar hún loksins herti sig upp í að fara til útgefanda og nú njóta bækur hennar gríðarlegra vinsælda. Undanfarin ár hefur komið bók á ári í seríunni í Svíþjóð, aðeins ein hefur verið þýdd á ensku hingað til (sjá HÉR um norrænar glæpasögur á ensku) en nú eru komnar tvær á íslensku í rennilegri þýðingu Nönnu B. Þórsdóttur.

Gerhardsen er trú hinni skandinavísku spennusagnahefð. Helstu hugðarefni hennar eru dekkri hliðar mannlífsins, undarlegar tilviljanir og hvernig velferðarsamfélagið bregst skyldu sinni á ögurstundu. Sögupersónurnar búa oft við erfiðar fjölskylduaðstæður, yfirþyrmandi einmanaleika, drykkju, heimilisofbeldi og sifjaspell sem leiða þær út á ystu nöf. Í lögguteyminu er einvalalið, hver og ein persóna á sér sjálfstæða tilveru utan vinnunnar með skuggahliðum og erfiðri fortíð  sem blandast við spennuna sem Carin Gerhardsen skapar svo listilega. Fyrirliðar teymisins eru Conny Sjöberg, gamalreyndur jálkur, eldklár, vinnusamur og fljótur að hugsa og Petra Westmann, ung og harðdugleg lögreglukona sem þarf að berjast með kjafti og klóm við karlaveldið í löggunni. Bæði hafa eitthvert sjötta skilningarvit og eru óhrædd við að fylgja hugboði, þetta er sómafólk sem óhætt er að treysta. 

Í Pabbi, mamma, barn eru tvö morðmál í gangi. Ung stúlka er myrt um borð í Finnlandsferjunni, og kona finnst látin og lemstruð í sandkassa en sonur hennar er hætt kominn, yfirgefinn í barnavagni í grennd. En löggan veit ekki að konan á þriggja ára dóttur, Hönnu, sem er alein heima og gríðarleg spenna skapast þegar sjónarhornið er hjá henni. Það er röð tilviljana og óafsakanleg vanræksla sem veldur því að enginn tekur mark á  eða bregst við símtali um að lítið barn sé aleitt heima. Eldri kona sem Hanna hringir óvart í hefur samband við lögregluna en þar á bæ er brugðist við með yfirlæti.  Konunni er misboðið enda finnst henni eins og það sé nú litið á hana sem „ruglaðan gamlingja aðeins sjö árum eftir að hún hafði verið vinnandi háskólaborgari og einn af máttarstólpum samfélagsins“ (209) og tekur til sinna ráða. Það er næstum óbærilegt að fylgjast með því hvernig litla stelpan rambar smátt og smátt nær því að steypast í glötun. Það er umdeilanlegt hversu trúverðug flétta og sjónarhorn Hönnu litlu er, en það er sannarlega óvenjulegur og áhugaverður þráður sem gerir þessa bók sérlega eftirminnilega.

Hammerby-seríubækurnar eru svalar og vel skrifaðar, fjalla um venjulegt fólk í raunverulegum háska og eru gríðarlega spennandi.  Það þarf að gera gangskör að því að þýða þær bækur sem þegar eru komnar út á sænsku í seríunni. Það er ekki hægt að halda út að fá bara eina á ári.

Birt í Kvennablaðinu, 1. ágúst 2015

Nesbö, alltaf í stuði

Einn frægasti glæpasagnahöfundur á Norðurlöndum, og þótt víðar væri leitað, er norski rithöfundurinn Jo Nesbö (f. 1960). Bækurnar um þunglynda lögreglumanninn og drykkjusjúklinginn Harry Hole hafa gert hann heimsfrægan enda glæpasögur af bestu gerð. Í nýjustu bók Nesbö, Blóð í snjónum, kveður við nýjan tón. Harry er víðs fjarri góðu gamni (kannski bara á fylleríi í Hong Kong) og eflaust verða einhverjir lesendur svekktir yfir að fá ekki sinn skammt af honum. Nýja aðalpersónan, Ólafur, er lesblindur leigumorðingi sem „afgreiðir“ fólk, hálfgerður lúser og afspyrnu slakur í stærðfræði. Hann er jafnframt sögumaður að skrifa eigin sögu og skýlir sér á bak við kaldhæðni, gálgahúmor og töffarastæla.

Blod_i_snjonum1-175x287

Hinn nýi tónn Nesbö er áhugaverður og kannski ágætis hvíld frá Harry Hole, bæði fyrir höfund og lesendur. Bókin er stutt og snaggaraleg en það gengur heilmikið á þótt blaðsíðurnar séu ekki margar. Það er engin morðgáta á ferðinni en nóg af blóði og kúlnahríð í bland við pælingar um lífið og tilveruna og vísanir í heimspeki, dýralífsmyndir og heimsbókmenntir. Sagan gerist á áttunda áratugnum, alllöngu fyrir daga gemsa og tölvutækni. Það snjóar vitaskuld endalaust og frostið herðir sífellt meir eftir því sem sögunni vindur fram. Lesendur verða ekki varir við neinar löggur en dvelja þeim mun lengur í huga Ólafs þar sem fortíð hans, og hugsanleg framtíð, raðast smátt og smátt saman og ýmsir glæpir í undirheimum Óslóborgar eru dregnir fram í dagsljósið. Yfir allri sögunni hvílir ísköld íronía, kaldrifjað kæruleysi einkennir Ólaf, þennan undarlega mann sem þó segist vera svo viðkvæmur. Þetta skilar sér mjög vel í afbragðsgóðri þýðingu Bjarna Gunnarssonar, sem tilnefnd er til Ísnálarinnar 2015 en það eru verðlaun fyrir best þýddu glæpasöguna. Bæði hann og Forlagið eiga hrós skilið fyrir að koma bókinni svona fljótt og vel til íslenskra lesenda en hún kom út í Noregi fyrir stuttu.

Blóð i snjónum hefur fengið afar misjafna dóma á Norðurlöndum. Margir segja að Nesbö sé hér í fantaformi, öðrum finnst bókin minna á einfalda stílæfingu, enn öðrum að hún sé leið til að skrifa sig frá Harry sem vissulega er orðinn þaulsætinn og skiljanlegt að Nesbö vilji reyna sig við eitthvað nýtt. Sumir saka Nesbö um að ætla að færa sig yfir í Hollywoodbransann. Sagan minnir á hasarkvikmyndahandrit með tilheyrandi ástarsenum og blóðsúthellingum og heyrst hefur að bíómynd eftir bókinni sé í burðarliðnum.

Nesbö er í góðu stuði, því er ekki að neita. Blóð í snjónum er þrælspennandi og lymskulega vel saman sett og það tekur varla nema kvöldstund að lesa hana. En þeir sem sakna Harrys geta bara lesið einhverja af bókunum um hann aftur, hann stendur líka alltaf fyrir sínu.

Birt í Kvennablaðinu, 26. júlí 2015