Claude Leví-Strauss

Lesefni í sumarfríinu

 

Aukaverkanir

29565510._UY2421_SS2421_

Njáll er miðaldra útbrunninn heimilislæknir, langþreyttur á fótsveppum, kæfisvefni og margvíslegri fíkn sjúklinga sinna. Hann er orðinn lífsleiður og einrænn, börnin vaxin frá honum og eiginkonan búin að fá alveg nóg. Ýmsir atburðir verða til þess að hann þarf að endurskoða líf sitt. Glæný og skemmtilega kaldhæðin bók eftir Ólaf Hauk Símonarson.

 

Dalalíf

imagesFjórða útgáfa af þessari sívinsælu sögu um ást í meinum og margslungin örlög í íslenskri sveit á 19. öld. Guðrún þótti aldrei nógu fín, menntuð eða merkileg til að vera talin meðal mestu höfunda þjóðarinnar þótt verk hennar væru gríðarlega vinsæl og lesin upp til agna. Það er áhugavert að sjá hvernig ný kynslóð lesenda tekur verkum Guðrúnar. Eru þau sígild? Á sveitalífið í Hrútadal með lókaldrama og kaffiþambi upp á pallborðið hjá unga fólkinu nú á dögum?

 

Glerhjálmurinn

UnknownHeimsfræg skáldsaga frá 1963 eftir bandarísku skáldkonuna Sylviu Plath, í þýðingu Fríðu Bjarkar Ingvarsdóttur (2003). Áhrifamikil bók um þar sem sagt sagt er frá brenglaðri sjálfsmynd og andlegu niðurbroti. Sylvia Plath varð eins konar tákngervingur fyrir kvenfrelsisbaráttu á sjöunda áratugnum, eftir glæsilegt upphaf á ferlinum sat hún uppi með börn og bleyjuþvott meðan eiginmaðurinn varð lárviðarskáld. Skyldulesning allra femínista með sómatilfinningu.

 

Konan í blokkinni

Unknown-1Hörkuspennandi saga, glóðvolg úr prentsmiðjunni, eftir Jónínu Leósdóttur. Sagan gerist í Reykjavík samtímans um jólaleytið þegar allir eru í stresskasti en Edda gamla er hálftýnd í öllum látunum. Hún er lífeyriseigandi (nýyrði í stað orðsins ellilífeyrisþegi), eldspræk með allt á hreinu og ljóst að fleiri glæpamál bíða hennar. Konur knýja atburðarásina, þær hugsa þokkalega vitrænt og láta til skarar skríða. Hommatengdasonurinn er samt skemmtilegasta týpan.

 

Níunda sporið

Unknown-2Glæný skáldsaga eftir Ingva Þór Kormáksson sem hlaut Gaddakylfuna 2009 fyrir glæpasöguna Hliðarspor. Sögumaður hlustar á sögu Egils, fornvinar síns, um dóp, brennivín og mannlega eymd. Atburðir sem gerðust í barnæsku hafa ófyrirsjáanleg áhrif og nú kemur að skuldadögum. Mjög trúverðugar lýsingar á djammi og alls konar rugli, hressandi lesning fyrir verslunarmannahelgina.

 

Regnskógabeltið raunamædda

Unknown-3Kom fyrst út 1955 og árið 2011 á íslensku í frábærri þýðingu Péturs Gunnarssonar. Bókin olli úlfaþyt meðal mannfræðinga og heimspekinga um heim allan en Leví-Strauss lýsir hér m.a. vettvangsrannsóknum á ættbálkum frumskóga Brasilíu sínum á síðustu öld. Höfundurinn lést 2009, rúmlega aldar gamall og hafði þá dregið sig í hlé frá skarkala heimsins fyrir allnokkru. Þetta er ferðasaga í bland við sjálfsævisögu og heimspekipælingar. Fjallað er um vestræna og suðræna menningu, nýlendustefnu og þjóðarmorð en eftir að Evrópubúar ruddust inn í Suður-Ameríku lágu hundruð þúsunda frumbyggja í valnum. Íslenskir afkomendur nýlenduþræla ættu ornað sér við tragískt hitabelti og frumstætt skógarlíf og læra smá um sögu heimsins í leiðinni.

Spámennirnir í Botnleysufirði

Unknown-4Mögnuð saga um líf í nýlendu Dana á Grænlandi á átjándu öld. Sagan hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs 2013. Þýðingin er eftir Jón Hall Stefánsson og ekkert áhlaupaverk. Höfundurinn, Kim Leine, bjó sjálfur á austurströnd Grænlands og þekkir aðstæður vel. Margir Danir eru sárreiðir út í hann og telja hann fara með tómt fleipur um misnotkun og arðrán í aldaraðir í hinni dönsku nýlendu. Konur voru í sérstaklega vondri stöðu og réðu litlu um örlög sín. Ef manni finnst sumarið ekki nógu hlýtt eða sólríkt er gott að grípa í þessa sögu, sem manni verður beinlínis hrollkalt af að lesa – ekki bara út af veðurlýsingunum. Endist allt sumarið.

Vinkonuserían

framurskarandivinkonaStefnum við ekki allar á að ná a.m.k. einu góðu kvöldi, jafnvel bústaðahelgi, með bestu vinkonunni í sumarfríinu? Vinkonuserían svokallaða hefur heillað milljónir lesenda um heim allan en þar er lýst stöðu kvenna í íhaldssömu samfélagi í Napólí um miðja síðustu öld. Brynja Cortes Andrésdóttir þýðir lipurlega úr frummáli og aldrei er of oft minnt á hve íslenskir lesendur eiga þrautseigju og þolgæði þýðenda mikið að launa. Elena Ferrante er fræg fyrir að vilja ekki vera fræg, birtir undir dulnefni og fer huldu höfði.

 

Öddubækurnar

Unknown-5Jenna Jensdóttir lést í mars á þessu ári en hún ásamt manni sínum skrifaði Öddubækurnar sem komu allar sjö út í einum pakka í fyrra. Adda naut gríðarlegra vinsælda um 1970 og spennandi að sjá hvernig hún hefur elst. Hún var fátæk og munaðarlaus en það varð henni til bjargar að siðavönd og réttrúuð hjón tóku hana í fóstur. Adda fetar hefðbunda þroskabraut þess tíma, lýkur stúdentsprófi og trúlofast læknanema en þar endar sagan. Það er alveg furðulega stutt síðan að líf kvenna endaði einmitt þarna.

Í regnskóginum

Tristes tropique eða Regnskógabeltið raunamædda (1955, á íslensku 2011) er einkennileg blanda af ferðasögu, sjálfsævisögu, mannfræðirannsókn og heimspekipælingum. Hinn frægi og goðsagnakenndi Claude Leví-Strauss starfað um hríð sem háskólakennari í Sao Paulo, stórborg í Brasilíu, og ferðaðist um frumskóga Amasón undir lok fjórða áratugar síðustu aldar.

Regnskógabeltið fjallar um ferðalög, landkönnuði og túrista, mannfræði og heimspeki, vestræna menningu andspænis suðrænni, mann og náttúru, um nýlendukúgun og arðrán, landnám Evrópubúa og þjóðarmorð. Það er skrifað í mjög myndrænum og útspekúleruðum (strúktúralískum) stíl og svarthvítar ljósmyndir höfundar úr regnskóginum prýða bókina.

Leví-Strauss lést 2009 rúmlega aldar gamall en þá voru allir hinir frægu, frönsku heimspekipoppararnir dauðir. Hann sjálfur var orðinn fótsár af ævinnar eyðimörk og hafði dregið sig í hlé frá skarkala heimsins fyrir löngu. Pétur Gunnarsson vann að þýðingu bókarinnar úr frummálinu í hjáverkum um 17 ára skeið, listavel eins og hans er von og vísa. Áður hefur komið út eftir Leví-Strauss á íslensku ritgerðin Formgerð goðsagna (Sporin, 1991), sem ég las í háskólanum hjá Matthíasi Viðari á sínum tíma og var sannarlega hugvekja.

Það var áhugavert að rifja þessa bók upp í námskeiði um Travel Studies við Univerzita Karlova í Prag á dögunum. Einkum vegna þess að einn nemandinn er frá Mexíkó og hafði sterkar skoðanir á sýn höfundar á frumbyggjana og benti á dæmi þess að Leví-Strauss væri sjálfur ekki alveg laus við þann hroka og yfirgang sem hann gagnrýnir í bók sinni.

A-PROPOS-DE-TRISTES-TROPIQUES-PR_medium

Úr Tristes Tropique, zaradoc.com